Dobrowolne zrzeczenie się praw rodzicielskich to temat wywołujący emocje. W świetle prawa żaden z rodziców nie może ot tak, zrzec się swoich praw do dziecka. Może zostać ich pozbawiony przez sąd. Gdyby jednak ojciec dziecka chciał zrzec się praw do niego, to może w tej sytuacji złożyć dobrowolny wniosek o zrzeczenie się praw rodzicielskich. O tym, jak wygląda taka procedura, dowiesz się z dzisiejszego wpisu.
Zrzeczenie się praw rodzicielskich – podstawy prawne
Kiedy ktoś mówi “zrzeczenie się praw rodzicielskich”, to wiele osób wyobraża sobie sytuację, w której ktoś wyraża taką wolę i procedura z automatu zostaje uruchomiona. Jednak w rzeczywistości to bardzo złożony temat.
Musisz wiedzieć, że w polskim prawie nie można zrzec się praw do dziecka. Nie ma takiej instytucji, jak zrzeczenie się praw rodzicielskich. Rodzicowi to prawo jest odbierane na podstawie postępowania sądowego tylko w uzasadnionych przypadkach. Muszą więc zachodzić ku temu przesłanki.
W sytuacji, gdy rodzic dobrowolnie chce się zrzec praw rodzicielskich do dziecka, składa wniosek do sądu. Chodzi o oświadczenie o dobrowolnym zrzeczeniu się praw rodzicielskich.
Sąd kolejno przeprowadza postępowanie w sprawie. Dokładnie bada okoliczności, skupiając się między innymi na relacjach między rodzicem a dzieckiem. Badany jest stan faktyczny tychże relacji.
Sąd badając relacje między rodzicem a dzieckiem, powołuje np. biegłego sądowego, który dokonuje oceny.
Najczęściej w tych przypadkach wymiar sprawiedliwości kieruje się przepisami KRO (kodeks rodzinny i opiekuńczy), głównie chodzi tu o art. 111:
§ 1. Jeżeli władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody albo jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka, sąd opiekuńczy pozbawi rodziców władzy rodzicielskiej. Pozbawienie władzy rodzicielskiej może być orzeczone także w stosunku do jednego z rodziców.
§ 1a. Sąd może pozbawić rodziców władzy rodzicielskiej, jeżeli mimo udzielonej pomocy nie ustały przyczyny zastosowania art. 109 § 2 pkt 5, a w szczególności, gdy rodzice trwale nie interesują się dzieckiem.
Zrzeczenie się praw rodzicielskich przez ojca – przesłanki
Wiemy już, że zrzeczenie się praw rodzicielskich nie jest możliwe “z marszu”. Sąd kierując się obowiązującym prawem, podejmuje w tej sprawie ostateczną decyzję. Zatem odebranie praw rodzicielskich wnioskującemu rodzicowi następuje, kiedy któraś z poniższych przesłanek ma miejsce:
- rodzic nadużywa swojej władzy rodzicielskiej;
- rodzic zaniedbuje swoje obowiązki względem dziecka;
- rodzic nie jest w stanie zapewnić dziecku należytej opieki z powodu jakiejś trwałej przeszkody, może to być sytuacja, kiedy np. skazany jest na wieloletnią karę pozbawienia wolności;
- dziecko w rażący sposób jest zaniedbywane przez rodzica i nie jest to jednorazowa sytuacja, ale stała.
Zrzeczenie się praw rodzicielskich, a dobro dziecka
Nawet gdyby rodzic usilnie starał się o zrzeczenie swoich praw do własnego dziecka, to sąd wydając decyzję w tej sprawie, kieruje się przede wszystkim dobrem małoletniego. Co to oznacza w praktyce? Sąd może wydać taką decyzję np. kiedy widzi, że decyzja o pozbawieniu rodzica praw rodzicielskich będzie rzeczywiście dla niego najlepszym wyjściem.
Zdarzają się sytuację, w których rodzic wnioskując o zrzeczenie się władzy rodzicielskiej liczy na to, że nie będzie musiał łożyć na utrzymanie dziecka. Wielu osobom wydaje się więc, że takie postępowanie pomoże im uniknąć obowiązku alimentacyjnego wobec dziecka. To nie działa w ten sposób. Nawet zrzeczenie się władzy rodzicielskiej nie zwalnia matki czy ojca z obowiązku alimentacyjnego.
Należy więc pamiętać, że z obowiązku alimentacyjnego zwalnia tylko zaprzeczenie ojcostwa, czyli wykazanie, że ojciec nie jest biologicznym ojcem dziecka. I to odrębne postępowanie, w którym badane jest DNA, by potwierdzić lub wykluczyć pokrewieństwo.
Aby sąd całkowicie pozbawił rodzica jego praw do dziecka, musi widzieć, że działania opiekuna charakteryzują się rzeczywiście jego złą wolą. Mówimy tu o przypadkach takich jak:
- nadużywanie alkoholu lub narkotyków przez rodzica,
- działalność przestępcza opiekuna,
- brak zainteresowania dzieckiem, czego konsekwencją jest zerwanie z nim kontaktów,
- nieutrzymywanie kontaktów z dzieckiem, które wynika tylko i wyłącznie z winy rodzica.
Zrzeczenie się praw rodzicielskich – przygotowanie wniosku
Jeśli ojciec chce zrzec się swoich praw do dziecka, musi pamiętać, że jest to możliwe tylko przed sądem. W tym celu należy złożyć wniosek przed odpowiednim organem. Dokument ten zawiera:
- dane rodzica,
- dane dziecka,
- zgodę na adopcję dziecka przez innego rodzica.
O tym, czy złożone orzeczenie będzie miało skutek prawny, decyduje sąd po rozpatrzeniu wszystkich (wymienionych wcześniej) przesłanek i kierując się zawsze dobrem dziecka.
Sama utrata praw rodzicielskich to bowiem jedynie utrata prawa do decydowania o losach dziecka.
Teraz już wiesz, że polskie prawo nie przewiduje wprost instytucji zrzeczenia się praw rodzicielskich. Kiedy mówimy o dobrowolnym zrzeczeniu się praw rodzicielskich przez ojca, chodzi o dobrowolne złożenie wniosku o zrzeczenie się praw rodzicielskich. I aby takie postanowienie mogło zapaść, muszą zachodzić odpowiednie przesłanki.
Utrata praw rodzicielskich oczywiście nie zwalnia z obowiązku alimentacyjnego, to jedynie utrata prawa do decydowania o losach dziecka. W takim przypadku to drugi rodzic otrzymuje możliwość samodzielnego decydowania o losach dziecka.
