Darowizna zazwyczaj przekazywana jest członkom rodziny, ale nie jest to reguła. Najczęściej jednak osoba obdarowana jest w pewien sposób bliska darczyńcy. Przekazując darowiznę, darczyńca zazwyczaj nie myśli o jej cofnięciu. Zdarza się jednak, że z różnych powodów żałuje przekazania pieniędzy tej konkretnej osobie. Czy darowiznę pieniężną można cofnąć? Jakie są tego warunki? Jak się zabrać za odzyskanie podarowanych pieniędzy?
Podstawa prawna cofnięcia/odwołania darowizny
Zacznijmy od tego, że darowiznę pieniężną można odwołać pod pewnymi warunkami. Regulują to artykuły 896 i 898 Kodeksu Cywilnego. Przewidują one odpowiednio odwołanie darowizny, która nie została jeszcze wykonana (obdarowany nie otrzymał pieniędzy), ale również tej, która już została wykonana.
Odwołanie darowizny niewykonanej
W art 896 kodeksu cywilnego możemy przeczytać:
„ Darczyńca może odwołać darowiznę jeszcze niewykonaną, jeżeli po zawarciu umowy jego stan majątkowy uległ takiej zmianie, że wykonanie darowizny nie może nastąpić bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb albo bez uszczerbku dla ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych”.
Jest tu zatem jasno określone, w jakim wypadku można odwołać darowiznę niewykonaną (również pieniężną). Może się tak stać w sytuacji, gdy sytuacja finansowa darczyńcy się pogorszy i uniemożliwia mu zaspokajanie jego potrzeb lub potrzeb innych osób (dzieci, którym wypłaca alimenty). Powodem pogorszenia sytuacji finansowej może być na przykład utrata pracy czy części majątku.
Odwołanie darowizny pieniężnej po jej wykonaniu
Kodeks Cywilny bierze jednak również pod uwagę odwołanie darowizny, która już została wypłacona:
„Darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności.”
Podstawą odwołania zrealizowanej darowizny jest zatem rażąca niewdzięczność osoby, która została obdarowana. Czym ta niewdzięczność jest? Przepisy nie regulują tej kwestii. O tym, czy w danej sytuacji są tego rodzaju przesłanki, decyduje sąd. Dotychczasowa praktyka orzecznicza pokazuje nam, że za taką niewdzięczność mogą zostać uznane między innymi:
· popełnienie przestępstwa wobec darczyńcy,
· odmowa wsparcia darczyńcy w czasie choroby,
· rozpowszechnianie uwłaczających informacji o darczyńcy
Niemożliwe jest wymienienie wszystkich przykładów, ale powód odwołania musi być naprawdę poważny. Nie jest nim każde negatywne zachowanie obdarowanego, ani zwykła kłótnia czy konflikt rodzinny. Nie są to również działania nieumyślne – rażąca niewdzięczność musi być celowym, nieprzyjaznym działaniem, w pełni świadomym zadaniem krzywdy.
Co ważne, nie ma możliwości odwołania darowizny wykonanej ze względu na powody takie jak pogorszenie się sytuacji materialnej darczyńcy, rozmyślenie się, chęć przekazania darowizny komuś innemu. Po wypłaceniu pieniędzy osobie obdarowanej, powodem odwołania darowizny może być właśnie rażąca niewdzięczność tej osoby.
Brak możliwości odwołania darowizny mimo rażącej niewdzięczności
Kodeks Cywilny wspomina o istotnej przeszkodzie w odwołaniu darowizny, mimo że w danej sytuacji mamy do czynienia z rażącą niewdzięcznością. Chodzi o przebaczenie darczyńcy. Jeśli darczyńca przebaczył obdarowanemu, nie może domagać się od niego zwrotu darowizny.
Jak odwołać darowiznę pieniężną?
Darczyńca, który chce odwołać darowiznę ze względu na rażącą niewdzięczność, powinien pisemnie przedstawić to osobie obdarowanej, na przykład wysyłając na jej adres list polecony. W liście wskazuje, jakie zachowania obdarowanego świadczą o rażącej niewdzięczności. Można się spodziewać, że w niektórych sytuacjach obdarowany nie będzie chciał oddać pieniędzy z własnej woli. W tym wypadku sposobem rozwiązania sporu jest droga sądowa.
Odwołanie darowizny przez spadkobierców
Darowizna może być odwołana nie tylko przez samego darczyńcę, ale też przez jego spadkobierców. Mogą oni odwołać darowiznę z powodu rażącej niewdzięczności, ale pod pewnymi warunkami. Najważniejsze jest to, aby wykazać że darczyńca w chwili śmierci był uprawniony do odwołania. Przyczyną odwołania darowizny przez spadkobierców może być również umyślne działanie obdarowanego, które pozbawiło darczyńcę życia lub wywołało rozstrój zdrowia, którego skutkiem była śmierć darczyńcy.
Terminy odwołania darowizny pieniężnej
Kodeks Cywilny określa terminy odwołania darowizny. W przypadku darowizny niewykonanej jest to oczywiście data jej wykonania – po przekazaniu darowizny nie ma już możliwości skorzystania z przepisu umożliwiającego cofnięcie decyzji. Odwołanie darowizny wykonanej z powodu rażącej niewdzięczności jest z kolei możliwe do roku od dnia, w którym darczyńca dowiedział się o niewdzięczności. Nie jest zatem ważne, ile czasu minęło od przekazania darowizny.
Odwołanie możliwe jest nawet po wielu latach, jeśli działania będące uznane za rażącą niewdzięczność będą miały miejsce po długim czasie, a darczyńca zgłosi wolę odwołania do roku od dnia dowiedzenia się o niewdzięczności.
Cofnięcie darowizny, a podatek
Rodzi się tutaj pytanie, co z podatkiem od darowizny, który obdarowany już zapłacił. Czy po odwołaniu darowizny podatek zostanie mu zwrócony? A czy darczyńca będzie musiał zapłacić podatek, przyjmując pieniądze, które wcześniej podarował?
Po odwołaniu darowizny obdarowany traktowany jest jak osoba, która bezpodstawnie się wzbogaciła. Podatek, który został zapłacony nie jest zwracany, mimo konieczności zwrotu darowizny. A co z podatkiem darczyńcy? Zwrot podarowanej kwoty na konto darczyńcy nie jest traktowany jako jego przychód, a jako przywrócenie stanu pierwotnego. Nie musi on zatem płacić podatku od spadków i darowizn przy zwrocie darowizny, którą wcześniej przekazał drugiej osobie.
Możliwość odwołania darowizny, w tym darowizny pieniężnej, dotyczy zatem zarówno tej niewykonanej, jak i wykonanej. Ważne jest tutaj dochowanie terminów, a w przypadku darowizny dokonanej również konkretna argumentacja i wykazanie rażącej niewdzięczności.
Jeżeli potrzebujesz pomocy prawnej w skutecznym cofnięciu darowizny pieniężnej – zgłoś się do Kancelarii Martyna. Pomożemy podjąć kroki konieczne do odzyskania pieniędzy, a w razie potrzeby będziemy reprezentować Cię w sądzie.
