Jesteś osobą poszukującą pracy i zastanawiasz się, co to są umowy cywilnoprawne? A może jako przedsiębiorca rozważasz zatrudnienie pracowników na jedną z nich, ale nie wiesz, która z takich umów będzie najlepszym wyborem? Dzisiejszy wpis rozjaśni tę sprawę, bo zamierzam rozłożyć na czynniki pierwsze temat umów cywilnoprawnych.
Umowy cywilnoprawne, co to?
Kiedy mówimy o umowach cywilnoprawnych, to zwykle ten rodzaj umów pojawia się jako przedmiot dyskusji, gdy przedsiębiorca nie zamierza zatrudniać pracownika na umowę o pracę, a zależy mu jedynie na wykonaniu jakiegoś konkretnego zadania.
Z racji tego, że nie są to umowy o pracę, nie dotyczy ich Kodeks Pracy, a Kodeks Cywilny. Choć stosunek pracy tu nie występuje i taka perspektywa bywa często dla pracodawców, czy raczej zleceniodawców, kusząca, to należy zdawać sobie sprawę z tego, że nie zawsze zawarcie takiej umowy jest możliwe.
Jak to sprawdzić? Jak sprawdzić, czy umowa cywilnoprawna może zostać zastosowana?
Stosunek pracy, czyli sytuacja, kiedy nie może być zastosowana umowa cywilnoprawna, zachodzi wtedy gdy mamy do czynienia z:
- podporządkowaniem (pracownika względem pracodawcy),
- określonym czasem pracy,
- konkretnym miejscem wykonywania pracy,
- jasno określonymi zadaniami,
- sprecyzowaną wysokością wynagrodzenia.
Wiesz już czym są umowy cywilnoprawne i kiedy można brać je pod uwagę, w kolejnej części artykułu dowiesz się, jakie są rodzaje umów cywilnoprawnych, bo jak możesz się domyślić – jest ich kilka i różnią się od siebie.
Umowy cywilnoprawne, rodzaje
Umowa zlecenie, czym jest?
Umowa zlecenie może być zawarta na czas określony lub nieokreślony, i powinna jasno precyzować jakie czynności zleceniobiorca musi wykonać (np.konkretną usługę). Osoba, która przyjęła takie zlecenie, zobowiązuje się do tego, żeby pracę wykonać na wcześniej ustalonych warunkach i w wyznaczonym terminie. Jednak za ostateczny efekt swojej pracy nie odpowiada.
Co ciekawe, ten rodzaj umowy może mieć charakter odpłatny i nieodpłatny – ale musi to być jasno określone w umowie. Zlecony produkt, czy usługa powinny być też wykonane osobiście przez zleceniobiorcę, a dokładnie wszystkie te czynności, co do których zobowiązał się w umowie. Są tu odstępstwa od reguły, gdyż dopuszczalna jest możliwość wykonania zadania przez osobę trzecią.
Umowa zlecenie, jako umowa cywilnoprawna może być rozwiązana w dowolnym momencie przez każdą ze stron. Z tym że wykonawca odpowiada przed zleceniodawcą za poniesioną przez niego szkodę jeżeli zlecenie jest odpłatne, a wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu. Z kolei zleceniodawca, rozwiązując umowę, zobowiązany jest zwrócić zleceniobiorcy wydatki poniesione przez drugą stronę i zapłacić wynagrodzenie za już wykonaną część pracy.
Co jeszcze jest istotne? Umowa zlecenie, choć nie jest powiązana z Kodeksem Pracy, to nie zwalnia przedsiębiorcy od obowiązku zagwarantowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy i zleceniobiorcy.
Umowy cywilnoprawne – rodzaje i charakterystyka
Czym charakteryzuje się umowa zlecenie?
Przez umowę zlecenie rozumie się umowę cywilnoprawną, którą charakteryzują następujące elementy:
- Nie ma podporządkowania w stosunku do pracodawcy.
- Odgórnie ustalone jest ustawowe minimalne wynagrodzenie dla stawki godzinowej.
- Wysokość stawki godzinowej jest ściśle związana z wysokością minimalnego wynagrodzenia za pracę (w 2023 roku wysokość minimalnej stawki godzinowej wynosi od drugiego półrocza 23,50 zł za godzinę pracy).
- Istnieje obowiązek naliczania i odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne do ZUS, choć przedsiębiorca zwolniony jest z odprowadzania składek społecznych za zleceniobiorcę, dopiero gdy zleceniobiorca posiada inny tytułu do ubezpieczenia, których kwota jest równa lub wyższa niż minimalna krajowa. Wtedy obowiązkowo opłacana jest tylko składka zdrowotna.
- Wynagrodzenie wypłacane jest dopiero po wykonaniu zadania.
- Zleconą pracę może wykonywać zarówno osoba fizyczna, jak i podmiot gospodarczy.
- Nie ma tu żadnych ograniczeń co do ilości podpisanych takich umów przez jednego zleceniobiorcę.
- Zleceniobiorca nie może liczyć na odprawę, chorobowe, okres wypowiedzenia, czy urlop.
- Od wynagrodzeń z umowy zlecenie przedsiębiorca musi naliczać i odprowadzić zaliczkę na podatek dochodowy.
Ale to nie wszystko!
Jeżeli umowa zlecenia nie została zawarta z zachowaniem formy pisemnej, elektronicznej lub dokumentowej, przedsiębiorca albo inna jednostka organizacyjna, przed rozpoczęciem wykonania zlecenia lub świadczenia usług, potwierdza przyjmującemu zlecenie lub świadczącemu usługi w formie pisemnej, elektronicznej lub dokumentowej ustalenia co do sposobu potwierdzania liczby godzin wykonania zlecenia lub świadczenia usług. Gdy strony w umowie zlecenia nie określą sposobu potwierdzania liczby godzin wykonania zlecenia lub świadczenia usług, przyjmujący zlecenie lub świadczący usługi przedkłada w formie pisemnej, elektronicznej lub dokumentowej informację o liczbie godzin wykonania zlecenia lub świadczenia usług, w terminie poprzedzającym termin wypłaty wynagrodzenia.
Umowa o dzieło jako umowa cywilnoprawna
Nie wiem, czy wiesz, ale ten rodzaj umowy często zwany jest też umową rezultatu. Dlaczego? Ponieważ tu obie strony umawiają się na jednorazowe wykonanie jakiegoś dzieła, czy zadania, którego rezultat jest z góry określony.
W tym wypadku osoba podpisująca umowę o dzieło nie musi zleconego dzieła wykonywać osobiście. Co to oznacza w praktyce? Otóż zwyczajnie może zlecić je komuś innemu, ale za działania osób, którymi przyjmujący zamówienie posługuje się przy jego wykonaniu, ponosi on odpowiedzialność (art. 474 k.c.). Wymóg osobistego wykonywania dzieła przez przyjmującego zamówienie może być jednak określony przez strony w umowie lub wynikać z okoliczności (np. wykonanie grafiki przez wskazanego artystę).
To zleceniobiorca ostatecznie odpowiada przed zleceniodawcą za końcowy rezultat czyjejś pracy. Co ważne, to zleceniodawca odpowiada też z tytułu rękojmi, za wady wykonanego dzieła.
Choć z reguły, tak, jak w przypadku umowy zlecenie, umowa o dzieło nie jest podstawą do opłacenia ubezpieczenia społecznego, to niekiedy może zachodzić konieczność jego uiszczenia.
Zwykle dzieje się to w sytuacji, gdy pracodawca zleca wykonanie dzieła swojemu pracownikowi, z którym wiąże go stosunek pracy. Jest tu jednak wyjątek. Gdyby pracodawca zawarł umowę o dzieło ze swoim pracownikiem, który jest na bezpłatnym urlopie macierzyńskim, czy wychowawczym, wtedy tych składek płacić nie musi.
Czym charakteryzuje się umowa o dzieło
Ta umowa, może mieć zarówno formę pisemną, jak i ustną. Bez względu jednak na jej rodzaj, muszą być jasno ustalone:
- strony umowy,
- przedmiot, jakiego dotyczy umowa,
- charakter dzieła (wymiary, odwołania do wzorów, czy rysunków),
- czas wywiązania się z umowy,
- wynagrodzenie,
- formę rozliczenia ze zużytych materiałów,
- kwestie dotyczące praw autorskich,
- sposób zgłaszania reklamacji.
Podobnie, jak w umowie zlecenia – tak i w momencie, kiedy omawiamy umowę o dzieło, trzeba zdawać sobie sprawę z tego, iż pracownik nie może liczyć tutaj na chorobowe, urlop, czy odprowadzanie składek (z wyjątkiem wspomnianej wcześniej sytuacji).
Kiedy mówimy o umowie cywilnoprawnej w postaci umowy o dzieło, to trzeba wiedzieć, że wysokość wynagrodzenia minimalnego również nie ma tu zastosowania. Wykonawca zaś w całości odpowiada za efekt końcowy swojej pracy.
Umowy cywilnoprawne – kara za wykroczenie
Na koniec, gdy mówimy o tym, jakie są umowy cywilnoprawne, to należy wspomnieć o karach.
Otóż pracodawca, który zawiera umowę cywilnoprawną w warunkach, w których powinna być zawarta umowa o pracę – musi liczyć się z finansowymi konsekwencjami.
O czym dokładnie mowa? Jeżeli osoba, która jest zatrudniona na podstawie umowy zlecenia, pracuje w godzinach i miejscu ściśle wyznaczonym przez pracodawcę i podlega przełożonemu tak, jak pracownik, to taki czyn pracodawcy może być zakwalifikowany jako wykroczenie.
Pracodawca w takich okolicznościach może zostać pociągnięty do odpowiedzialności z tytułu popełnienia wykroczenia przeciwko prawom pracownika, a to jest zagrożone karą grzywny od 1000 do 30 000 zł.
Podsumowując, mamy dwa rodzaje umów cywilnoprawnych: umowa zlecenie i umowa o dzieło (umowa rezultatu). Zleceniobiorca ani Przyjmujący Zamówienie nie podlegają pracodawcy na takich zasadach, jak w przypadku umowy o pracę i to najbardziej wyróżnia umowy cywilnoprawne. Pracodawca również nie ma obowiązku odprowadzania składek na rzecz zleceniobiorcy. Pomimo tego, że ww. umowy związane są z wykonaniem konkretnej pracy, to reguluje je Kodeks Cywilny, a nie Kodeks Pracy.
