Kara pozbawienia wolności jest najcięższą karą przewidzianą przez polskie prawo karne – związana jest z izolacją skazanego. Zastępcza kara pozbawienia wolności nie jest jednak rodzajem kary, który wynika tylko i wyłącznie z popełnionego czynu. Można się nawet pokusić o stwierdzenie, że jest to kara, której można było uniknąć. Dlaczego? Zacznijmy od wyjaśnienia, czym tak właściwie jest zastępcza kara pozbawienia wolności.
Co to jest zastępcza kara pozbawienia wolności?
To nic innego, jak kara, która jest konsekwencją niestosowania się do postanowienia sądu. Nie byłoby o niej mowy, gdyby skazany nie unikał spełnienia postanowień wyroku. Możemy mieć z nią do czynienia w dwóch wypadkach:
- skazany uchyla się od zapłaty zasądzonej kary grzywny,
- skazany uchyla się od odbycia kary ograniczenia wolności (lub jej części).
Jak to wygląda w praktyce? Po uprawomocnieniu wyroku skazany ma obowiązek przestrzegania jego postanowień – w tym wypadku jest to zapłata grzywny lub poddanie się karze ograniczenia wolności. Jeśli nie zrobi tego w wyznaczonym czasie, nie pozostanie to bez odpowiedzi. Sąd wszczyna w takiej sytuacji postępowanie, w którym kara pierwotnie zasądzona może być zamieniona na karę pozbawienia wolności. Dzieje się tak, mimo że wcześniejsze orzeczenie sądu nie wiązało się z karą izolacyjną.
Jaki jest wymiar zastępczej kary pozbawienia wolności?
O długości odbywania kary decyduje sąd. Kara zastępcza nie może być jednak dłuższa niż 12 miesięcy, ani dłuższa niż górna granica kary pozbawienia wolności za dane przestępstwo. Jeśli za wykonane przestępstwo kara pozbawienia wolności w ogóle nie jest przewidywana, kara zastępcza związana z izolacją nie może być dłuższa niż 6 miesięcy.
Co w sytuacji, gdy kara pierwotna została wykonana częściowo – skazany zapłacił część grzywny lub odbył część kary ograniczenia wolności? W tym wypadku kara zastępcza liczona jest proporcjonalnie. Przykładowo: jeden dzień zastępczej kary pozbawienia wolności to dwa dni kary ograniczenia wolności.
Czy można odroczyć zastępczą karę pozbawienia wolności?
Skazani często nie zdają sobie sprawy, jak poważne konsekwencje może mieć na przykład niepłacenie zasądzonej grzywny. Dopiero wizja zamiany tej kary na pobyt w zakładzie karnym sprawia, że zaczynają szukać odpowiedzi na pytanie, jak uniknąć zastępczej kary pozbawienia wolności. Dobra wiadomość jest taka, że taką karę można odroczyć. Jest to jedyna możliwość odsunięcia w czasie kary, która powinna być wykonana bezzwłocznie.
Na czym polega odroczenie wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności?
To nic innego, jak odsunięcie jej wykonania. Kodeks karny wykonawczy wspomina o dwóch rodzajach odroczenia wykonania kary pozbawienia wolności:
- obligatoryjne odroczenie wykonania kary (sąd musi je orzec),
- fakultatywne odroczenie wykonania kary (decyzja o odroczeniu należy do sędziego).
Oba rodzaje mają zastosowanie również w przypadku kary zastępczej. O pierwszym z nich wspomina artykuł 150 – sąd odracza wykonanie kary w przypadku ciężkiej choroby skazanego lub choroby psychicznej. Odroczenie obowiązuje w tym wypadku tak długo, jak istnieje przeszkoda, która uniemożliwia odbycie kary.
Fakultatywne odroczenie wykonania kary reguluje artykuł 151 i tutaj terminy odsunięcia kary są już bardziej precyzyjnie określone. Sąd może odroczyć karę:
- do roku – jeśli natychmiastowe jej wykonanie miałoby zbyt ciężkie skutki dla skazanego lub jego rodziny,
- do 3 lat po urodzeniu dziecka – jeśli skazanym jest kobieta w ciąży lub osoba samotnie sprawująca opiekę nad dzieckiem,
- do roku – jeśli liczba osadzonych w zakładach karnych lub aresztach śledczych przekracza ich pojemność (w skali kraju).
Co istotne, odroczenie ze względu na przepełnienie zakładów karnych lub aresztów śledczych nie dotyczy kilku grup skazanych. Kto nie może z tego przepisu skorzystać? Skazani, którzy:
- dopuścili się przestępstwa z zastosowaniem przemocy lub groźby jej użycia,
- są określeni w art. 64 § 1 lub 2 lub w art. 65 Kodeksu karnego,
- są skazani za przestępstwa określone w art. 197-203 Kodeksu karnego popełnione w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych.
Jakie są warunki odroczenia kary pozbawienia wolności?
Fakultatywne odroczenie, czyli to, o którym sąd może, ale nie musi, zdecydować, ma pewne warunki. Jednym z nich jest czas trwania odroczenia, o czym wspominaliśmy już wyżej. Zdarzają się pytania, ile razy można odroczyć karę pozbawienia wolności. Warto zaznaczyć, że odroczenie może być udzielone kilkukrotnie – łącznie okres odroczenia nie może być jednak dłuższy niż podano wyżej.
Dla wielu osób ważne mogą być inne warunki odroczenia, które nakładają obowiązki na skazanego. Sąd może nie tylko zobowiązać taką osobę do szukania pracy, ale też do podjęcia leczenia, rehabilitacji czy terapii. Może również wymagać zgłaszania się do określonego komisariatu we wskazanych terminach. Są to konsekwencje, z którymi trzeba się liczyć, składając wniosek o odroczenie. Zwłaszcza, że decyzja o odroczeniu nie jest ostateczna – sąd ma prawo odwołać odroczenie.
Jak starać się o odroczenie wykonania kary zastępczej?
Odroczenie, o którym mowa, nie jest oczywiście obowiązkowe, skazany musi złożyć odpowiednie dokumenty, żeby taką decyzję otrzymać. Czasu na to nie jest niestety zbyt dużo – sąd może odroczyć karę tylko wtedy, gdy skazany nie zaczął jeszcze jej odbywania. Wniosek o odroczenie składa się do sądu, który orzekł karę. Złożenie takiego wniosku podlega opłacie sądowej w wysokości 80 zł.
Wniosek o odroczenie wykonania kary zastępczej pozbawienia wolności powinien być dobrze uzasadniony. Warto skorzystać z pomocy pełnomocnika, który będzie reprezentował i wspierał skazanego podczas całej procedury. Nasza kancelaria zajmie się oceną sytuacji skazanego i udzieli profesjonalnej porady. Jeśli w danym przypadku możliwe jest odroczenie, zajmiemy się wypełnieniem dokumentacji i umotywowaniem wniosku. Co zyskuje klient? Nie tylko większe prawdopodobieństwo osiągnięcia celu, ale również bezcenny spokój.
Pamiętajmy, że odroczenie wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności nie anuluje samej kary. Jej odbycie jest tylko przesunięte w czasie. Jeśli w danym przypadku możliwe jest uniknięcie odbywania kary, zwrócimy na to uwagę.
